ผู้เชี่ยวชาญไขข้อข้องใจ “ยาดมสมุนไพร” เสี่ยงเชื้อราจริงหรือ?

คุยให้ฟังโดย Notebook LM

เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน 2568 รายการ “โคแฟคสนทนา รวมพลคนเช็กข่าว” จัดเสวนาออนไลน์เพื่อคลายข้อสงสัยเกี่ยวกับข่าวลือบนโซเชียลมีเดียที่ว่า “ยาดมสมุนไพร” อาจมีการปนเปื้อนเชื้อรา และอาจก่อให้เกิดอันตรายถึงขั้น “เชื้อราขึ้นปอด” โดยมี สุภิญญากลางณรงค์ ผู้ร่วมก่อตั้ง COFACT และ ผศ.ดร.พัชรีกัมมารเจษฎากูล ผู้เชี่ยวชาญด้านจุลชีววิทยาคลินิก จากคณะเทคนิคการแพทย์ มหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระเกียรติ ร่วมให้ความรู้ พร้อมด้วย จอยคนเช็กข่าว โดยมี สุชัย เจริญมุขยนันท เป็นผู้ดำเนินรายการ 

ความกังวลจากข่าวลือ “ยาดมสมุนไพรปนเปื้อนเชื้อรา”

คุณจอย เปิดประเด็นจากกระแสโซเชียลที่ระบุว่ายาดมสมุนไพรแบบกระปุกที่หลายคนใช้เป็นประจำอาจมีการปนเปื้อนเชื้อรา โดยมีผู้ป่วยบางรายพบเชื้อราในปอดและสงสัยว่าอาจเกี่ยวข้องกับยาดม หลังตรวจพบคราบสีดำที่ก้นกระปุกยาดม เรื่องนี้สร้างความกังวลในวงกว้าง โดยเฉพาะกลุ่มผู้ใช้ยาดมสมุนไพรที่เชื่อว่าเป็นผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติและปลอดภัย

ดร.พัชรี ได้กล่าวถึง งานวิจัยระหว่างช่วงเดือนมีนาคม พ.ศ. 2556 จนถึงเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2556  เก็บตัวอย่างยาดมสมุนไพรจากแหล่งผลิตในจังหวัดสมุทรปราการ โดยสุ่มตรวจ 15 ยี่ห้อ 35 ตัวอย่าง พบว่า ทุกขวดมีเชื้อราปนเปื้อน ซึ่งบ่งชี้ว่าการปนเปื้อนอาจเกิดขึ้นตั้งแต่ขั้นตอนการผลิตหรือการเก็บรักษา อย่างไรก็ตาม ยังไม่มีหลักฐานยืนยันแน่ชัดว่าผู้ป่วยที่ติดเชื้อราในปอดนั้นเกิดจากการใช้ยาดมโดยตรง

ข้อมูลจากงานวิจัย: ยาดมสมุนไพรถูกตรวจสอบอย่างไร?

ดร.พัชรี อธิบายถึงงานวิจัยว่า ทีมวิจัยได้เก็บตัวอย่างยาดมสมุนไพรจากแหล่งผลิตและร้านค้าทั่วไป รวมถึงยี่ห้อที่วางจำหน่าย แบ่งยาดมออกเป็น 3 กลุ่ม ได้แก่:

• ยาดมแบบแห้ง (เช่น ยาดมสมุนไพรแบบผง)
• ยาดมแบบน้ำมัน (เช่น ยาดมที่มีส่วนผสมของน้ำมันหอมระเหย)
• ยาดมแบบผสม (ผสมทั้งแบบแห้งและน้ำมัน)

ผลการวิจัยพบว่า ยาดมแบบแห้ง มีการปนเปื้อนเชื้อรามากที่สุด เนื่องจากส่วนผสมที่เป็นสมุนไพรแห้งมีโอกาสดูดซับความชื้น ซึ่งเป็นสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของเชื้อรา

“เชื้อราฉวยโอกาส” คืออะไร? อันตรายแค่ไหน?

อาจารย์พัชรี อธิบายเพิ่มเติมว่า เชื้อราฉวยโอกาส พบได้ทั่วไปในธรรมชาติ เช่น ในดินหรืออากาศ แต่สามารถก่อโรคได้ในคนที่มีภูมิคุ้มกันต่ำ เช่น ผู้สูงอายุ เด็ก หรือผู้ป่วยโรคเรื้อรัง (เช่น เบาหวาน มะเร็ง) โดยเชื้อราบางชนิดอาจทำให้เกิดการติดเชื้อในปอดหรือโพรงจมูกได้ หากสูดดมเข้าไปในปริมาณมากและต่อเนื่อง อย่างไรก็ตาม ไม่ใช่เชื้อราทุกตัวที่พบจะก่อโรคในคน บางตัวอาจไม่เป็นอันตรายต่อคนที่มีสุขภาพแข็งแรง

วิธีเลือกและใช้ยาดมให้ปลอดภัย

เพื่อให้ประชาชนใช้ยาดมสมุนไพรอย่างปลอดภัย อาจารย์พัชรี มีข้อแนะนำดังนี้:

• เลือกยาดมที่มีเลขทะเบียนยา และตรวจสอบวันหมดอายุ รวมถึงสภาพบรรจุภัณฑ์ว่าสะอาด ไม่รั่วหรือแตก
• สังเกตความผิดปกติ เช่น กลิ่นแปลก เนื้อสมุนไพรเปื่อยยุ่ย หรือมีคราบสีดำ หากพบให้หยุดใช้ทันที
• หลีกเลี่ยงการจ่อยาดมใกล้จมูกเกินไป เพื่อลดโอกาสสูดดมเชื้อราหรือสารปนเปื้อน
• ปิดฝาให้สนิทหลังใช้ เพื่อป้องกันความชื้นและการปนเปื้อน
• กลุ่มเสี่ยง เช่น ผู้ที่มีภูมิแพ้ โรคโพรงจมูกอักเสบ หรือภูมิคุ้มกันต่ำ ควรระวังเป็นพิเศษและปรึกษาแพทย์หากมีอาการผิดปกติหลังใช้ยาดม ผู้ป่วยที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรเสมอ เพื่อความปลอดภัยและหลีกเลี่ยงผลข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์
• อาการไม่พึงประสงค์ที่ควรหยุดใช้ : หากมีอาการระคายเคือง หรือแสบจมูก ควรรีบหยุดใช้

คำแนะนำสำหรับผู้ใช้ยาดม

ดร.พัชรี ฝากถึงผู้ที่ชื่นชอบการใช้ยาดมว่า “ยาดมสมุนไพรไม่ใช่สิ่งที่อันตรายหากเลือกใช้อย่างถูกวิธีและจากแหล่งที่เชื่อถือได้ การใช้ในปริมาณที่เหมาะสมและการเก็บรักษาที่ดีจะช่วยลดความเสี่ยงจากการปนเปื้อนได้” 

นอกจากนี้ ยังแนะนำให้ผู้ใช้สังเกตพฤติกรรมการใช้งานของตนเอง เช่น ไม่ใช้ยาดมมากเกินไปหรือบ่อยเกินความจำเป็น เพื่อลดโอกาสสัมผัสเชื้อที่อาจปนเปื้อน